Luật sư xin vui lòng giải đáp giúp:
Bà em có nhu cầu làm di chúc nhưng không muốn cho các con biết, nên em lập di chúc cho bà, và di chúc đó đủ điều kiện là di chúc hợp pháp theo hình thức di chúc bằng văn bản gõ máy, có chữ kí và điểm chỉ. Vậy khi bà em mất thì di chúc đó có hiệu lực trước pháp luật để thực hiện theo hay không? Nếu như là đi làm di chúc công chứng thì làm sao ạ, cần những giấy tờ gì ạ?
Trả lời:
1. Căn cứ pháp lý:
– Bộ luật Dân sự năm 2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành;
– Luật Công chứng 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành.
2. Nội dung tư vấn:
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật (Điều 609 Bộ luật dân sự năm 2015). Do vậy, bà bạn hoàn toàn có quyền lập di chúc để định đoạt phần tài sản của mình trước khi mất.
Theo thông tin bạn cung cấp thì bà của bạn khi có nhu cầu lập di chúc nhưng không trực tiếp viết di chúc này mà đã nhờ bạn đánh, nhưng bà bạn đã ký và điểm chỉ. Để xác định di chúc này đã được lập có hợp pháp hay không và khi bà mất thì có phát sinh hiệu lực trên thực tế hay không, đồng thời, về thủ tục tạo lập di chúc có công chứng cho bà bạn thì cần xem xét trên các phương diện sau:
Thứ nhất, di chúc do bạn đánh máy, do bà bạn ký tên, điểm chỉ có hợp pháp hay không? Căn cứ theo quy định tại Điều 630 Bộ luật dân sự năm 2015, thì một di chúc hợp pháp được xác định như sau:
“Điều 630. Di chúc hợp pháp
1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.
5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”
Bà bạn lập di chúc thông qua việc nhờ bạn đánh máy, di chúc bằng văn bản có người làm chứng. Trong trường hợp này, căn cứ theo quy định tại khoản 4, khoản 1 Điều 630, Điều 634 Bộ luật dân sự năm 2015, thì di chúc của bà bạn đã lập chỉ được coi là hợp pháp nếu có đủ các điều kiện:
– Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.
– Nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội. Nội dung di chúc phải bao gồm các nội dung về ngày, tháng, năm lập di chúc; họ, tên, nơi cư trú của người lập di chúc; họ tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản; di sản để lại và nơi có di sản. Di chúc không được viết tắt, hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.
– Hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.
– Đồng thời, đối với di chúc có người làm chứng thì phải có ít nhất là hai người làm chứng. Trong đó, đối với người làm chứng thì mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người sau đây: người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc; người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc; hoặc là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Khi lập di chúc, người di lập di chúc có thể tự mình hoặc nhờ người khác đánh máy, viết bản di chúc và phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng và những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký tên vào bản di chúc. Nếu đáp ứng được các điều kiện nêu trên thì di chúc sẽ có hiệu lực sau khi bà của bạn mất đi.
Thứ hai, về thủ tục lập di chúc có công chứng hoặc chứng thực.
Khi bà bạn có nhu cầu thì bà bạn có thể yêu cầu công chứng di chúc theo quy định của Luật Công chứng 2014 như sau:
Về hồ sơ, giấy tờ bà bạn cần chuẩn bị khi thực hiện việc lập di chúc bằng văn bản có công chứng, chứng thực:
– Phiếu yêu cầu công chứng.
– Giấy tờ tùy thân của bà bạn, có thể là chứng minh nhân dân, Sổ hộ khẩu hoặc Sổ tạm trú nếu có.
– Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu của bà bạn với những tài sản được định đoạt trong di chúc.
– Di chúc.
Cần lưu ý, khi công chứng di chúc, người lập di chúc phải tự mình yêu cầu công chứng di chúc; không được uỷ quyền cho người khác yêu cầu công chứng di chúc. Người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt, không trong tình trạng mất khả năng nhận thức, làm chủ hành vi; không bị đe doạ, cưỡng ép việc lập di chúc.
